De meeste vaste bezoekers van Retrokings.nl zullen zich herinneren dat ik een grote liefde heb voor retro films, vooral voor die uit de jaren tachtig. Maar deze website gaat in eerste instantie over retro games, en hoewel ik helaas niet altijd in de gelegenheid ben om retro videogames te spelen, is er wel een genre retrogames waar ik me regelmatig mee bezighoud: de bord- en gezelschapsspellen van vroeger en nu! Daarom ga ik voortaan voor Retrokings reviews en artikelen over allerhande bord-, tabletop-, kaart-, en gezelschapsspellen schrijven. Om het spits af te bijten begin ik vandaag met een algemene introductie tot bordspellen. Want hoewel we er allemaal mee zijn opgegroeid weten we eigenlijk niet hoe het allemaal begonnen is…
5000 jaar voor Christus
De geschiedenis van het bordspel gaat verder terug dan je zou denken. De meesten van ons zouden misschien schaken opgeven als het oudste spel, maar dat bestaat pas sinds de zesde eeuw. In die tijd bestond in India het spel Chaturanga, waarvan algemeen wordt aangenomen dat het de meest voor de hand liggende voorvader van Schaak is. Maar vergeleken bij het oudste bordspel is zelfs Chaturanga een jonkie. In het oude Egypte werd al het spel Senet gespeeld. Hoe dat werd gedaan en wat de regels waren, is nog steeds een punt van discussie, maar het spel lijkt op zijn minste te stammen uit 3500 voor Christus, afgaande op hiëroglyfen en dergelijke die zijn gevonden in Egyptische graftombes. Maar zelfs Senet wint de titel niet, want er is een spel waarvan wordt gedacht dat het al sinds 5000 voor Christus wordt gespeeld, en dat is het welbekende Backgammon!
Dan maken we een flinke sprong vooruit in de tijd naar 1759. Hoewel er in die tijd natuurlijk ontelbaar veel spellen zijn gemaakt en gespeeld, is 1759 het jaar waarin A Journey Through Europe werd gepubliceerd door John Jefferys. De reden dat dit redelijk bijzonder is, is omdat Journey het eerste spel is waarvan de bedenker bekend is. Dat spel is nog steeds te verkrijgen, net als andere bekende gezelschapsspellen die toch al een aardige tijd meegaan. In 1903 werd bijvoorbeeld het spel The Landlord’s Game bedacht door Elizabeth J. Magie Phillips om belastingen uit te leggen. Later zou dat spel Monopoly gaan heten, en rond 1930 was de versie die wij inmiddels kennen definitief. Misschien wel het bekendste oorlogs-bordspel dat we kennen, Risk, werd in 1957 uitgebracht onder de naam La Conquête du Monde (Verovering van de wereld), door de Franse filmregisseur Albert Lamorisse. Grappig is dat het spel Scrabble (Uitgebracht onder de naam Criss-Cross Words door de onfortuinlijk genaamde Alfred Butts) pas sinds 1938 bestaat, terwijl je zou kunnen verwachten dat een dergelijk simpel concept al veel langer bestond.
Wordfeud
Zo zou ik natuurlijk nog wel even door kunnen gaan, en iedereen kent wel een spel dat hij of zij vroeger met hun ouders of vrienden hebben gespeeld dat niet mag ontbreken aan dit artikel, maar het is helaas onmogelijk om alle spellen hier te behandelen. Elk jaar komen er nog steeds nieuwe spellen bij, in allerlei soorten en maten, en de populariteit lijkt ook weer toe te nemen de laatste tijd. Kijk bijvoorbeeld naar game-apps zoals Wordfeud, Words With Friends of Draw Something. Digitale variaties op Scrabble en Pictionary die een gigantische populariteit genieten. Ook digitale versies van klassiekers doen het goed. Monopoly, Risk, Stratego, Cluedo, en nog vele meer zijn allemaal als videogame verkrijgbaar, en ook schaakcomputers bestaan al sinds we op het idee zijn gekomen dat we ook alleen willen kunnen schaken.
Je zou zelfs kunnen zeggen dat we het aan bord- en gezelschapsspellen te danken hebben dat er tegenwoordig videogames zijn. RPGs, van het klassieke Gauntlet tot de modernere varianten als World of Warcraft en Skyrim, of RTS games zoals Red Alert, zijn in essentie gebaseerd op spellen zoals Dungeons & Dragons, en natuurlijk Risk. Met de opkomst van de computer kregen de mensen het idee om die spellen te digitaliseren, of na te bootsen met de nieuwe uitvinding. Denk eens aan text-based RPGs zoals Zork, waarin een speler met alleen de in- en output van tekst te maken had en zo een hele wereld kon doorzoeken. Zonder de ‘real life’ voorbeelden had het misschien een stuk langer geduurd voordat we aan videogames dachten.
Tegenwoordig is er ontzettend veel keus wat betreft bord- en gezelschapsspellen. Zoals ik eerder zei, er komen er elk jaar weer bij, en langzaam maar zeker beginnen de mensen steeds meer terug te keren naar de klassiekers van toen. Natuurlijk doet dit niets af aan de populariteit van videogames, maar het is wel interessant om te zien. In een tijdperk waarin alles en iedereen digitaal met elkaar verbonden is, blijven mensen toch elkaar opzoeken. Een videogame spelen tegen een onbekende aan de andere kant van de wereld heeft natuurlijk zijn charmes, maar ikzelf heb altijd de voorkeur gegeven aan de fysieke aanwezigheid van mijn vrienden, ook bij de co-op videogames. Het is veel leuker om je medespeler een duw te kunnen geven om hem af te leiden tijdens een spannend potje Street Fighter!
Elke keer anders
Bij het spelen van gezelschapsspellen zet je de televisie ook nog eens buiten spel. Je doel, of de route, wordt niet voor je uitgestippeld door een stapel code, en je wordt aangespoord om creatief naar een oplossing te zoeken als je met zijn allen rond een tafel zit. Ook kan er worden gediscussieerd over de regels als je eens vast loopt, en een bordspel is elke keer anders. In videogames, zelfs de gigantische sandbox games van tegenwoordig, heb je vaak een verhaallijn die gevolgd dient te worden om het spel tot op zeker hoogte uit te spelen. Bij bordspellen is dat in essentie ook zo; je hebt de setting en de sfeer van het spel, en een boekje met regels waar je je aan moet houden, maar voorbij dat heb je zelf ook nog inbreng. Bij puzzels zijn er meerdere mogelijkheden om ze op te lossen als je er vier mensen op los laat, en elke keer als je het spel speelt met anderen neemt het hele verhaal een andere wending. Vooral RPGs zoals Dungeons & Dragons of Call of Cthulhu zijn daar voor geschikt: een kern van basisregels waar de wereld aan moet voldoen, en verder is je eigen verbeelding de enige grens die je hebt. Aan de andere kant heb je spellen waarbij het doel steeds hetzelfde is, maar de rest verandert elke keer als je het speelt. Het spel Zombies!!! Heeft bijvoorbeeld geen vast speelbord, maar losse straatkaarten die naar de behoefte van de speler zelf kunnen worden aangesloten. Telkens als je opnieuw begint ontstaat er dus een compleet nieuwe stad waarin de spelers aan de zombies moeten ontsnappen. En dan heb je ook nog abstractere spellen zoals Rory’s Story Cubes, een persoonlijke favoriet. De Cubes zijn niet zozeer een spel waarin je een einddoel hebt dat je moet behalen. Het zijn setjes van dobbelstenen waarop verschillende afbeeldingen staan. De spelers rollen een dobbelsteen, en verzinnen een verhaal bij de plaatjes. Dat is het hele spel. Je kunt het op verschillende manieren aanpakken, maar uiteindelijk krijg je de meest fantastische verhalen, en het is ook nog eens een fantastische manier om je creativiteit te laten stromen. Ook DiXit, een spel waarbij je aan de hand van een enkele beschrijving moet raden welke kaart van de verteller is terwijl alle kaarten die op tafel liggen voldoen aan die beschrijving, is een geniaal concept.
Op volle toeren
Zo zou ik nog wel even door kunnen gaan, maar als ik hier alle spellen die ik waardeer op ga noemen is er straks niets meer over om te reviewen. Het moge duidelijk zijn dat bordspellen nog steeds op volle toeren gaan, en zelfs aan een soort van comeback bezig zijn. In mijn volgende artikelen en reviews wordt er telkens een klassiek of modern bordspel onder de loep genomen, en voor je het weet ben je zelf ook een fanatiek boardgamer!
Speel jij nog wel eens bordspellen? Laat het ons weten in de reacties!